โครงการชุมชนบ้านน้ำใส ในพระดำริของสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี องค์ประธานสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์

ด้วยสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี องค์ประธานสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ ทรงมีพระดำริให้จัดตั้ง “โครงการชุมชนบ้านน้ำใส” ขึ้นที่ หมู่ที่ 2 บ้านลำแก่น ตำบลลำแก่น อำเภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา เพื่อช่วยเหลือผู้ประสบภัยธรณีพิบัติ เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547 ให้มีชีวิตความเป็นอยู่ตามแนวทางแห่งปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีวิถีของชุมชนที่พึ่งพาตนเองได้ต่อไปในอนาคต

โครงการชุมชนบ้านน้ำใส ตั้งอยู่บนที่ดินสาธารณประโยชน์ประจำตำบลและหมู่บ้าน บนเนื้อที่ 24 ไร่ 1 งาน 44 ตารางวา

ประวัติโครงการชุมชนบ้านน้ำใส

จากเหตุการณ์ธรณีพิบัติภัย เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม 2547 ซึ่งได้เกิดแผ่นดินไหวที่มีจุดศูนย์กลางอยู่ที่เกาะสุมาตราประเทศอินโดนีเซีย ระดับความรุนแรง 9.3 ริกเตอร์ ทำให้เกิดคลื่นยักษ์สึนามิ ส่งผลกระทบต่อภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และประเทศไทย ภัยพิบัติดังกล่าวได้สร้างความเสียหายให้แก่ชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนจำนวนมาก ก่อให้เกิดความร่วมมือร่วมใจของรัฐ กลุ่มเอกชน และประชาชนทั้งในประเทศไทยและจากนานาประเทศ ในการช่วยเหลือและบรรเทาทุกข์แก่ผู้ประสบภัยในพื้นที่ในทุกรูปแบบ

โครงการชุมชนบ้านน้ำใสเป็นหนึ่งในโครงการที่มีเป้าประสงค์ช่วยเหลือ และบรรเทาทุกข์แก่ผู้ประสบภัยในพื้นที่ ตามแนวพระดำริของศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี เพื่อจัดตั้งชุมชนพักอาศัย และฝึกอาชีพให้แก่ผู้ประสบเหตุจากธรณีพิบัติภัยดังกล่าวให้เป็นชุมชนที่น่าอยู่ มีเอกลักษณ์เฉพาะสามารถพึ่งพาตนเองด้วยสินค้าและบริการของชุมชนอย่างยั่งยืน โดยสามารถพัฒนาให้เป็นสถานที่สำคัญและมีบทบาทในการช่วยเหลือ ฟื้นฟูพื้นที่ประสบภัยในด้านเศรษฐกิจของชุมชนและส่งเสริมด้านการท่องเที่ยวในระดับจังหวัดในอนาคต

การบริหารโครงการ สถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ได้กำหนดแผนการดำเนินงานเป็นเวลา 8 ปี โดยแบ่งออกเป็น 2 ระยะคือแผนงานเร่งด่วน และแผนงานระยะยาว

• แผนงานเร่งด่วน ได้ดำเนินงานด้านการก่อสร้าง โดยได้รับการสนับสนุนการปฎิบัติงานเป็นอย่างดี จากกองทัพบกโดยกรมการทหารช่าง และกรมโยธาธิการและผังเมืองรับผิดชอบการออกแบบผังโครงการและอาคารแต่ละหลัง เริ่มตั้งแต่ พ.ศ. 2548 จนถึง พ.ศ.2551 ดำเนินงานการก่อสร้างบ้านพักอาศัย ขนาด 2 ชั้น จำนวน 60 หลังอาคารบริการต่างๆจำนวน 8 หลัง อันได้แก่ อาคารฝึกอบรม อาคารศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก อาคารต้อนรับนักท่องเที่ยว อาคารศาลาพักผ่อน อาคารขายของที่ระลึกและสำนักงาน อาคารร้านขายอาหารอาคารศูนย์ประชุม และอาคารทรงงาน ตลอดจนระบบสาธารณูปโภคพื้นฐาน ซึ่งองค์ประธานสถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ได้ทรงติดตามการดำเนินงานอย่างใกล้ชิด โดยได้ทรงเยี่ยมราษฎร พร้อมกับทรงวางศิลาฤกษ์อาคารศูนย์ฝึกอบรม เมื่อวันที่ 7 มกราคม 2550 และต่อมา ได้ทรงเปิดป้ายโครงการชุมชนบ้านน้ำใส อย่างเป็นทางการในวันที่ 18 มีนาคม 2552สมาชิกที่เข้าร่วมโครงการได้คัดเลือกจากราษฎรที่ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ธรณีพิบัติภัย ในพื้นที่ตำบลลำแก่น อำเภอท้ายเหมือง จังหวัดพังงา เป็นผู้มีสิทธิเข้าพักอาศัยในโครงการจำนวน 35 ครอบครัว ส่วนบ้านที่เหลือจำนวน 25 หลัง ได้กำหนดให้เป็นที่พักสำหรับผู้เข้าฝึกอบรมจากหน่ายงานต่างๆที่สนใจจะใช้สถานที่ในโครงการในการฝึกอบรมซึ่งสามารถรองรับ48 ได้ครั้งละประมาณ 70 คน
• แผนงานระยะยาว เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 2552 จนถึงพ.ศ.2556 ดำเนินงานด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิตราษฎร ทั้งในด้านเศรษฐกิจและสังคม รวมถึงการจัดการด้านสิ่งแวดล้อม

การดำเนินงานด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิต สถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ได้รับความอนุเคราะห์จากมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ในการจัดทำแผนแม่บท และจังหวัดพังงาได้แต่งตั้งคณะทำงานพัฒนาอาชีพ เพื่อดำเนินการให้เป็นไปตามแผนแม่บทที่ได้วางไว้ โดยได้มีการฝึกอบรมตามแผนงานตั้งแต่ปี พ.ศ.2551 อาทิ หลักสูตรการนวดเพื่อสุขภาพ หลักสูตรการทำของที่ระลึก หลักสูตรภาษาอังกฤษเพื่อการท่องเที่ยว หลักสูตรการทำอาหาร เป็นต้น มีกลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ ราษฎรในโครงการชุมชนบ้านน้ำใส ราษฎรในชุมชนข้างเคียง ประชาชนทั่วไป และสถานประกอบการต่างๆ ในจังหวัดพังงา

ด้านการพัฒนาสังคม ได้จัดตั้งศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัยเพื่อรองรับเด็กเล็กในพื้นที่โครงการและชุมชนใกล้เคียง โดยมีเป้าหมายที่จะยกระดับเป็นศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัยตัวอย่าง โดยเทศบาลตำบลลำแก่นได้จัดสรรงบประมาณสนับสนุนวัสดุอุปกรณ์ต่างๆ ตลอดจนบุคลากรประจำศูนย์ เริ่มเปิดดำเนินการตั้งแต่เดือนมกราคม พ.ศ. 2552 เป็นต้นมา โดยมีเด็กเล็กเริ่มต้นจำนวน 20 คน

ด้านการจัดการด้านสิ่งแวดล้อม เพื่อให้สอดคล้องกับแนวคิดหลักของโครงการ ได้กำหนดให้แต่ละครัวเรือนมีบ่อบำบัดรวม เพื่อจัดการระบบน้ำเสียของหมู่บ้าน ก่อนที่จะปล่อยสู่ภายนอกเพื่อรักษาสภาพแวดล้อมทั้งภายใน ภายนอกโครงการ

การดำเนินงานที่ผ่านมาเป็นไปตามแผนงานที่ได้วางไว้ทั้งสองระยะ คือการช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนเพื่อให้ราษฎรที่ได้รับความทุกข์ร้อนและไร้ที่อยู่อาศัยจากภัยธรรมชาติ ให้มีที่อยู่อาศัยที่มั่นคงถาวร หลังจากนั้นได้ดำเนินการต่อเนื่องในแผนระยะยาวที่คำนึงถึงความมั่นคงในชีวิต ไม่ว่าจะเป็นด้านเศรษกิจและสังคม เพื่อให้เป็นชุมชนต้นแบบในการพึ่งพาตนเองต่อไป

วัตถุประสงค์ของโครงการ

1. เพื่อจัดตั้งชุมชนพักอาศัยและฝึกอาชีพให้แก่ผู้ประสบภัยจากคลื่นยักษ์สึนามิ
2. เพื่อสร้างชุมชนต้นแบบให้เป็นตัวอย่างสำหรับราษฎรที่ได้รับผลกระทบจากธรณีพิบัติภัย
3. เพื่อส่งเสริมให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวชมผลงาน ขั้นตอนการผลิต และสินค้าของศูนย์ฝึกอาชีพชุมชน
4. เพื่อจัดตั้งชุมชนตัวอย่างในการพึ่งพาตัวเอง รักษาสิ่งแวดล้อม และพัฒนาคุณภาพชีวิตที่สอดคล้องกับวิถีชีวิต และวัฒนธรรมท้องถิ่น

เป้าหมายของโครงการ

1. สามารถรองรับประชาชน จำนวน 60 ครัวเรือน
2. จัดทำโครงการพัฒนาสินค้า และเป็นสถานที่สำหรับศูนย์ฝึกอาชีพให้แก่ผู้ประสบภัย
3. สามารถรองรับและให้บริการนักท่องเที่ยวและผู้สนใจโครงการ
4. มีการจัดการภายในโครงการและชุมชนที่เป็นระเบียบ และส่งเสริมคุณภาพชีวิตที่ดี

แนวคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม

ประยุกต์ จากเรือนไทยในภาคใต้ ในด้านการใช้รูปทรงหลังคา (ทรงปั้นหยา) ที่มีการประดับประดาลวดลาย หรือการตกแต่งอาคารด้วยรายละเอียดต่าง ๆ มีการนำองค์ประกอบ เช่น การพอกเสาที่ฐานตามรูปแบบบ้านไทยภาคใต้ที่ทำฐานคอนกรีตสูงเพื่อรองรับเสาไม้ให้พ้นจากระดับน้ำท่วม

การวางผังใช้ลักษณะของกลุ่มเรือนไทยเป็นต้นแบบ ในการใช้พื้นที่ส่วนกลางเชื่อมอาคาร การตกแต่งภูมิทัศน์ โดยทั่วไปเน้นรูปแบบสวนเขตร้อน ใช้ต้นไม้ตามธรรมชาติ เพื่อสะดวกแก่การดูแล บางส่วนอาจมีการยกพื้นระแนงเพื่อรักษาสภาพธรรมชาติของพื้นดิน เพื่อสร้างความมีชีวิตชีวาให้กับโครงการ

องค์ประกอบของโครงการ

โครงการชุมชนบ้านน้ำใส แบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ

1. กลุ่มบ้านพักอาศัย จำนวน 35 หลัง
2. กลุ่มอาคารองค์ประกอบ จำนวน 8 หลัง ประกอบด้วย

• อาคารศูนย์ฝึกอาชีพ (Training Center)
• อาคารศูนย์ประชุม (Convention Hall)
• บ้านพักรับรอง จำนวน 23 หลัง (Accommodation 23 houses)
• อาคารศูนย์อาหาร (Food Center)
• อาคารศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัย (Child Care Center)
• อาคารศูนย์ประชาสัมพันธ์ (Tourist Service Center)
• อาคารห้องสมุดและสันทนาการ (Library and Recreation hall)
• อาคารสำนักงานและขายของที่ระลึก (Office and Souvenir shop)